تبیین مقام معنوی امام و امامت و پاره‌ای از مظلومیت امام حسین علیه‌السلام در قالب سلام‌های توصیفی، تبیین عظمت و جایگاه والای امام و گواهی به کرامت و سعادت ایشان در پرتو شهادت، تبیین مقامات ویژه اهداف قیام حسینی و رهایی بندگان خدا در پرتو آن از جهالت و نادانی و گمراهی، گواهی به تحقق وعده‌های الهی درباره امام حسین علیه‌السلام و دشمنان ایشان، جهاد و پایداری و صبر خالصانه اباعبدالله تا رسیدن به شهادت در راه اطاعت از خداوند و ... از جمله مضامین و محورهای این زیارتنامه است. 

معرفی شاخصه‌های جبهه دشمن و بیان ویژگی‌های آنان از دیگر مضمون‌های این زیارتنامه شریف است؛ مرور این شاخصه‌ها سبب می‌شود انسان مؤمن هرچه بیشتر از خصلت‌های ناپسندی که در متن این فراز آمده و او را احاطه کرده، دوری کند. در این فراز می‌خوانیم: 

وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ ، وَحَیْرَةِ الضَّلالَةِ ، وَقَدْ تَوَازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیا ، وَبَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنی? ، وَشَرَی? آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْکَسِ ، وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدَّی? فِی هَوَاهُ ، وَأَسْخَطَکَ وَأَسْخَطَ نَبِیَّکَ وَأَطَاعَ مِنْ عِبادِکَ أَهْلَ الشِّقاقِ وَالنِّفاقِ ، وَحَمَلَةَ الْأَوْزارِ ، الْمُسْتَوْجِبِینَ النَّارَ ، فَجاهَدَهُمْ فِیکَ صابِراً مُحْتَسِباً حَتَّی? سُفِکَ فِی طَاعَتِکَ دَمُهُ وَاسْتُبِیحَ حَرِیمُهُ؛ اللّ?هُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْناً وَبِیلاً ، وَعَذِّبْهُمْ عَذاباً أَلِیماً.
و جانش را در راه تو بذل کرد تا بندگانت را از جهالت و سرگردانی گمراهی برهاند، درحالی که بر علیه او به کمک هم برخاستند، کسانی که دنیا مغرورشان کرد و بهره واقعی خود را به فرومایه تر و پست تر چیز فروختند و آخرتشان را به کمترین بها به گردونه فروش گذاشتند، تکبّر کردند و خود را در دامن هوای نفس انداختند، تو را و پیامبرت را به خشم آوردند و اطاعت کردند از میان بندگانت، اهل شکاف افکنی و نفاق و بارکشان گناهان سنگین و سزاواران آتش را، پس با آنان درباره تو صابرانه و به حساب تو جهاد کرد تا در طاعت تو خونش ریخته شد و حریمش مباح گشت؛ خدایا آنان را لعنت کن لعنتی سنگین و عذابشان کن عذابی دردناک. 
در این فراز، آنان که علیه امام قیام کردند، دارای 7 شاخصه بودند: 
1. فریب دنیا و مغرور شدن به لذت‌های زودگذر آن: موضوع مغرور شدن به متاع پست دنیا از شهوات گرفته تا ریاست‌طلبی‌ها و قدرت‌طلبی‌ها و افزون‌خواهی‌ها، مسئله‌ای است که خداوند در آیات متعددی از قرآن به آن اشاره کرده است و اصل آن را به شیطان نسبت می‌دهد. در جایی می‌فرماید  «مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ» (185 آل عمران) یعنی زندگی دنیا جز کالای فریبنده چیزی نیست و در جای دیگر می‌فرماید «وَ ما یَعِدُهُمُ الشَّیْطانُ إِلاَّ غُرُورا» (120 نساء) شیطان به اباطیل و سراب وعده می‌دهد و در آیه‌ای دیگر خطاب به انسان‌ها می‌گوید «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّکُمُ‏ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ لا یَغُرَّنَّکُمْ‏ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»؛ یعنی ای انسان، وعد? خدا حق است، نکند که زندگی دنیا شما را فریب دهد و مبادا شیطان شما را به [ کرم و رحمت ] خدا مغرور کند. 

مغرور شدن به دنیا گاه سبب می‌شود انسان چشم دنیابین داشته باشد و برای دنیا کار کند و ارزش‌های اخلاقی را به خاطر کسب دنیا رعایت کند و گاه در حد شدید خود سبب می‌شود انسان از حق رویگردان شود و مقابل آن بایستد تا حدی که گاهی تا مرز کفر و بعد کافر شدن به خدا و نبیّ خدا پیش رود و عاقبت به شرّ شود مانند دشمنان امام حسین علیه‌السلام. فردی که مرگ و آخرت در نگاه او بی‌ارزش یا کم‌ارزش باشد،  مقدمات افتادن در ورط? پر خطر دنیا را برای خود فراهم می‌کند، در حالی که تمام آموزه‌های ادیان ابراهیمی انسان‌ها را به مرگ و قیامت انذار می‌دهد. از این گذرگاه است که حبّ دنیا و جنگ بر سر تصاحب قدرت‌ها بین احزاب و افراد شکل می‌گیرد. 

2 و 3. حظّ حقیقی خود از دنیا را به بهای ناچیز فروختن و فروختن آخرت به پست‌ترین سرمایه در دنیا: 
دشمنانی که مقابل امام حسین علیه‌السلام ایستادند، همان‌ها بودند که همراهی با امام تا رسیدن به بهشت را به بهای ناچیز فروختند، همچون عمر سعد که به خاطر وعد? فرمانداری ری، حاضر شد اباعبدالله علیه‌السلام را به آن طرز فجیع به قتل برساند. نه در دنیا سعادتمند شد و نه آخرت را کسب کرد. این فراز متصل به فراز قبلی یعنی مغرور شدن به متاع دنیاست؛ در واقع فریب دنیا سبب می‌شود انسان آخرت خود را به بهای ناچیزی بفروشد. بنابراین تقویت خداباوری و تقید به ارزش‌های دینی و اتصال به پیامبر و اهل بیت وحی علیهم‌السلام و فکر کردن حساب مرگ و قیامت سبب می‌شود انسان فریب دنیا را نخورد.  

تماس اعضا بدن با تربت امام حسین

یکى از برکات خواص تربت امام حسین (ع) این است که متبرک نمودن بدن و صورت با آن تربت شریف تأثیر معنوى و ارزش بسیاری بر انسان در پی خواهد داشت، با توجه به همین موضوع بعضى علما دین و امامان معصوم نقل شده که بعد از تمام شده نماز، بدن و صورت خویش را با مهر کربلا متبرک مى کنند.

سجده بر تربت امام حسین

از دیگر برکات و خواص تربت امام حسین (ع) این است که سجده بر آن تربت پاک حجاب‌های ظلمانى را کنار زده و در توجه حق تعالى به نمازگزار مؤثر است. امام صادق (ع) نیز در باره خاک پاک امام حسین (ع) فرموده اند: «همانا سجود بر تربت حسین (ع) حجابهاى هفتگانه را پاره مى کند» (کافى، مرحوم کلینى، ج 4 ص 588) و اما در خصوص اینکه در میان شیعه معمول است از خاک مقدس کربلا یعنى تربت کنار قبر سیدالشهدا (ع) از آن خاک در ساخت مهر و تسبیح و … استفاده می‌کنند و اکثرا در نماز، به آن سجده می‌کنند به همین دلیل است که از خاک زمین بوده و به تمامى خاک‌ها می‌‏توان سجده کرد، و از طرفى به دلیل شهادت امام حسین (ع) در کربلا و یاران باوفایش این خاک شرافت بسیاری دارد، به طورى که در سخنان اهل بیت (ع) درمورد خواص تربت امام حسین بیان شده است که در هر نمازى که بر روی تربت آن حضرت سجده شود خداوند آن را به واسطه آن حضرت قبول می‌کند.

شفا یافتن

از جمله آثار و برکات قطعى تربت پاک سیدالشهدا (ع) شفا بودن آن براى دردهاو آلام انسان است. روایاتى که دلالت بر این امر دارند به سه دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول: روایاتى است که شفا بودن را براى تربتى که از خود قبر شریف برداشته شود مخصوص کرده است، امام صادق (ع) در این باره فرموده اند: «به درستى که نزد سر حسین (ع) تربت وجود دارد که هر دردی را به جز مرگ شفا می‌دهد» (کامل الزیارات، ابن قولویه، ص 272)

دسته دوم: روایاتى است که با تعبیرات مختلف توسعه‏ اى از بیست ذراع تا پنج فرسخ و یا ده میل را براى آن قائل است. با توجه به همین امام صادق فرموده اند: حریم مزار حسین (ع) پنج فرسخ از چهار جانب قبر است. (مکارم الاخلاق، طبرسى، ج 1 ص 360)

دسته سوم: روایاتى است که به طور آشکار جنبه شفا یافتن این تربت پاک را مطرح می‌کنند. چنانکه امام صادق (ع) فرمود: خاک مزار امام حسین (ع) براى هر دردى شفاست. (کافى، مرحوم کلینى، ج 1 ص 360)

خواص تسبیح تربت امام حسین (ع)

تسبیح‌ها انواع مختلفی دارند که جنس هر کدام ممکن است متفاوت باشد و هر کدام خواص مخصوص به خود را دارند. امام زمان (عج) در باره خواص تربت امام حسین (ع) فرموده اند: «هر کس تسبیح تربت امام حسین (ع) را در دست داشته باشد در حالی که ذکری را بیان نکند ثواب گفتن ذکر برایش در نظر گرفته خواهد شد». (بحارالانوار، علامه مجلسى، ج 44 ص 280)

و امام صادق (ع) نیز در این باب فرموده اند: «یک ذکر یا استغفار که با تسبیح تربت حسین (ع) گفته شود برابر است با هفتاد ذکری که بدون این نوع تسبیح گفته شود» (نقل از کتاب درسى که حسین (ع) به ما آموخت شهید هاشمى نژاد، ص 451)

از امام هشتم نیز روایت شده است که هر شخصی تسبیحی در دست داشته باشد که از تربت امام حسین (ع) ساخته شده است و بگوید:

«سُبْحانَ اللّ?هِ، وَ الْحَمْدُ لِلّ?هِ، وَ لَا إِل?هَ إِلّا اللّ?هُ، وَ اللّ?هُ أَکْبَرُ»، خداوند بزرگ عوض هر دانه برای او شش هزار حسنه بنویسد و از او شش هزار گناه را از بین میبرد و به او شش هزار درجه اضافه میکند و برای او شش هزار شفاعت ثبت کند.

کلودیون یا شیشه تر نام یک روش عکاسی در قدیم بوده که از حدود سال 1229 شمسی در ایران رواج پیدا کرد، در این روش عکس‌هایی با کیفیت بالا با استفاده از شیشه‌های آغشته به محلول کلودیون تهیه می‌شود، این ماده شیمیایی حساس به نور بوده و در آن زمان بهترین روش برای عکاسی بود که البته مشکلاتی را هم به همراه داشت و بعدها شیشه خشک و یا کلودیون خشک جایگزین آن شد و مشکلات بسیار کمتری داشت. این روش عکاسی هنوز هم در وجهه هنری آن انجام می‌شود و یک روش خاطره انگیز است.

تقریباً در بیشتر عصر زمامداری ناصرالدین شاه قاجار روش کلودیون، یک روش همه گیر در عکاسی بود، خود شاه قاجاری دلبسته عکاسی بود و در پیشرفت این هنر نقش بسزایی داشت.

مدت‌ها بود که در فضای مجازی عکسی از حرم امام حسین علیه السلام به عنوان قدیمی ترین عکس معرفی می‌شد و شرح‌های مختلفی در مورد داده می‌شد، مثلاً اینکه این عکس بعد از حمله وهابی‌های تکفیری به کربلای معلی گرفته شده و هنوز حرم بازسازی نشده است، این توضیحات غیر تخصصی در حالی بیان می‌شود که اساساً نویسنده آن توجهی به تاریخ پیدایش هنر عکاسی ندارد و مطلع نیست که در آن زمان هنوز چیزی به نام دوربین عکاسی اختراع نشده بود. پس از حرم با این مشخصات کجاست؟ پاسخ آن به خوبی روشن است، این حرم جناب حر بن یزید ریاحی است که معروف است ایشان اولین شهید از شهدای کربلاست.

اما در خصوص بررسی اولین عکس ثبت شده در تاریخ از شهر کربلا و حرم حضرت سید الشهدا علیه السلام، باید به آرشیوهای بزرگ عکس‌های تاریخی مراجعه کرد که دسترسی به اغلب آنها یا غیر ممکن و یا بسیار سخت است.

یکی از قدیمی ترین تصاویر ثبت شده از کربلا توسط خانم گرترود بل تهیه شده است. گرترود با باستان شناس، کاوشگر، محقق و البته جاسوس انگلیسی است که در زمان حضور خود در عراق و در سال 1288 شمسی این عکس را تهیه کرده است. در بیشتر منابع ثبت شده این تصویر و سری تصاویر دیگر آن را به عنوان یکی از قدیمی ترین و تاریخی‌ترین تصاویر کشور عراق و کربلا معرفی می‌کنند. در حالی که در ادامه بیان خواهد شد که این چنین است و اولین عکس توسط یک ایرانی ثبت شده است.

عکس گرترود بل برای 114 سال قبل است اما 118 سال قبل یعنی حدود چهار سال قبل از حضور گرترود در کربلا، ابوالقاسم ابن محمد تقی نوری عکاس اختصاصی دربار مظفر الدین شاه به دستور شاه به عتبات عالیات عرش درجات سفر کرد و تصاویر منحصر به فردی را تهیه نمود، او در سال 1284 شمسی عکسی را از مقابل باب القبله آستان حسینی گرفت که بسیار زیبا و قابل تحسین است، در این تصویر هنوز گل دسته سوم حسینی در حیاط آستان برقرار ایستاده است.

اما قبل از حضور ابوالقاسم نوری در کربلا، آقا رضا عکاس باشی معروف به اقبال السلطنه در سال 1249 شمسی جزو ملتزمین رکاب ناصر الدین شاه در سفر به عتبات عالیات بود، او به همراه شاه و تعداد حدود 200 نفر از درباریان به کربلا و دیگر شهرهای مقدس سفر کردند و در این سفر بود که آقا رضا عکاس خانه زاد تصاویر بسیار زیاد و زیبایی را تهیه کرد. این عکس تصویری است که آقا رضا از حرم حضرت سید الشهدا علیه السلام در 153 سال قبل گرفته است.

اما شاید گمان برده شود این عکس، قدیمی ترین عکس از حرم باشد، ولی این طور نیست، حدود یک سال قبل از این سفر، ناصرالدین شاه برای برنامه ریزی سفر عتبات خود و شناخت بهتر مسیر حرکت و جایگاه‌ها و اماکن مختلف سفر به آقا رضا دستور داد به یکی از شاگردان خود در عکاس خانه همایونی مأموریت بدهد تا به عتبات سفر کند و در طول تمام سفر عکس‌هایی را تهیه نماید و در آخر این عکس‌ها را در قالب یک آلبوم به شاه تقدیم نماید.

این گونه بود که قرعه به نام عباسعلی بیگ افتاد، عباسعلی بیگ شاگرد عکاس خانه و از شاگردان زبده آقا رضا بود که بعدها اولین عکاس خانه عمومی توسط او تأسیس شد.

عباسعلی بیگ در 20 آذر 1248 شمسی به کربلا رفت و این عکس زیبا را تهیه کرد. این عکس قدیمی ترین و تاریخی‌ترین عکس ثبت شده از حرم مطهر ابا عبدالله الحسین علیه السلام می‌باشد که توسط یک ایرانی تهیه شده است. عباسعلی بیگ با هنرنمایی خاصی حرم حضرت عباس بن علی علیه السلام را دورنمای قاب خود و در کنار حرم حضرت سید الشهدا علیه السلام جای داده است و این اولین کلودیون از کربلاست.

همچنین تا کنون تصویر حرم جناب حر بن یزید ریاحی که به اشتباه به عنوان قدیمی ترین تصویر حرم امام حسین معرفی شده است‌.