گوناگون/ چرا خوب و بد گرفتار بلا میشوند؟
تسنیم/ گاه مردم گرفتار بلایى میشوند که نیکوکار و بدکار را فرا میگیرد؛ گاه نیز انسان‌هاى نیکوکار دچار میشوند و بدکاران می‌رهند. اینان می‌گویند: این امر با تدبیر و حکمت نمی‌سازد؛ پس چه دلیلى دارد؟
بلاها، عقیده نادانان و پاسخ به شبهه آنان
گاه مردم گرفتار بلایى میشوند که نیکوکار و بدکار را فرا میگیرد؛ گاه نیز انسان‌هاى نیکوکار دچار میشوند و بدکاران می‌رهند. اینان می‌گویند: این امر با تدبیر و حکمت نمی‌سازد؛ پس چه دلیلى دارد؟
در پاسخ آنان باید گفت: اگر چه این بلاها گاه صالح و طالح را در بر میگیرد، اما خداوند سود هر دو را در آنها نهاده است؛ زیرا صالحان هنگامى که گرفتار میشوند، به یاد نیکی‌ها و نعمات گذشته خداوند و پروردگار خویش می‌افتند و پیشانى بر خاک مینهند و او را سپاس می‌گزارند و صبر پیشه می‌کنند. بدکاران و فاسدان نیز وقتى که گرفتار این بلاها میشوند، قدرى شکسته میشوند و از معصیت و فساد میپرهیزند.
اینچنین نعمت و سلامتى هم به سود هر دو گروه است: ابرار از نیکویى و صالح بودن خود شادند و مسرور و با این نعمت‌ها بر رغبت و شوق‌شان به سوى عمل صالح افزوده می‌شود و فاجران و فاسدان نیز به رأفت و مهر خداوندگارشان پى میبرند و در می‌یابند که خداوند بی آنکه آنان سزاوار مستحق باشند، به آنان نعمت و سلامتى عطا فرموده است؛ آنگاه این رأفت و گذشت الهى باعث می‌شود که این افراد هم نسبت به مردم رأفت ورزند و از آنان درگذرند.
ممکن است کسى بگوید: این که گفتید هنگامى است که بلاها در مال مردم بیفتد اما چه میگویید هنگامى که بلا در «جان» آنان بیفتد؛ مانند: آتشسوزى، غرق شدن، سیل و زلزله که باعث می‌شود که جانشان را از دست بدهند؟
در پاسخ گفته می‌شود: خداوند جلّ و علا در این هم خیر و صلاح هر دو گروه را نهاده است؛ زیرا صالحان از این سراى پیچیده در بلاها و سختی‌ها راحت میشوند [و به منزل نعمت و راحتى میرسند] فاجران و فاسدان نیز اگر بر اثر این بلاها بمیرند، از سویى باعث کاهش عذاب آخرت آنان است و از سوى دیگر باعث می‌شود که به فساد و فسق ادامه ندهند.
کوتاه سخن اینکه خالق والامرتبه، با حکمت و قدرت خود همه این امور را به سود و مصلحت همه می‌کند، چنان که اگر طوفان، درختى یا نخلى را از ریشه در آورد سازنده ماهر، آن را بر می‌دارد و در جا‌ی‌هاى فراوان به کار میگیرد. تدبیرگر و حکیم عالم نیز چنین است. اگر بلاهاى جانى و مالى فرود آید، همه را به سود و مصلحت همه مردم می‌کند.
اگر بگوید: اصلاً چرا واقع میشوند؟ در پاسخ گفته می‌شود: براى آنکه فاجران و فاسدان از سلامتى و راحتى در گناه و فسق و فجور بیشتر و گناهان افزون‌تر گرفتار نیایند و نیکوکاران نیز از تلاش و مجاهده [که لازمه آن تحمّل دشواری‌ها و ناگواری‌هاست] باز نمانند. غالباً این دو حالت زمانى رخ می‌نمایند که مردم در راحتى و وفور نعمت باشند و این بلاها آنان را از سقوط باز می‌دارد و به آنچه سود و مصلحت آنان در آن است آگاه می‌کند.
اگر از این بلاها در امان و راحت باشند، در طغیان و معصیت فرو میروند، چنان که مردم در آغاز چنین بودند و چنان در معصیت و فساد غرق شدند که به بلا و طوفان گرفتار شدند تا زمین از لوث آنان پاکیزه شود.
متن حدیث: وَ قَدْ یَتَعَلَّقُ هَؤُلَاءِ بِالْآفَاتِ الَّتِی تُصِیبُ النَّاسَ فَتَعُمُّ الْبَرَّ وَ الْفَاجِرَ أَوْ یُبْتَلَى بِهَا الْبَرُّ وَ یَسْلَمُ الْفَاجِرُ مِنْهَا فَقَالُوا کَیْفَ یَجُوزُ هَذَا فِی تَدْبِیرِ الْحَکِیمِ وَ مَا الْحُجَّةُ فِیهِ فَیُقَالُ لَهُمْ إِنَّ هَذِهِ الْآفَاتِ وَ إِنْ کَانَتْ تَنَالُ الصَّالِحَ وَ الطَّالِحَ جَمِیعاً فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ ذَلِکَ صَلَاحاً لِلصِّنْفَیْنِ کِلَیْهِمَا أَمَّا الصَّالِحُونَ فَإِنَّ الَّذِی یُصِیبُهُمْ مِنْ هَذَا یزدهم [یَرُدُّهُمْ] نِعَمَ رَبِّهِمْ عِنْدَهُمْ فِی سَالِفِ أَیَّامِهِمْ فَیَحْدُوهُمْ ذَلِکَ عَلَى الشُّکْرِ وَ الصَّبْرِ وَ أَمَّا الطَّالِحُونَ فَإِنَّ مِثْلَ هَذَا إِذَا نَالَهُمْ کَسَرَ شِرَّتَهُمْ وَ رَدَعَهُمْ عَنِ الْمَعَاصِی وَ الْفَوَاحِشِ وَ کَذَلِکَ یَجْعَلُ لِمَنْ سَلِمَ مِنْهُمْ مِنَ الصِّنْفَیْنِ صَلَاحاً فِی ذَلِکَ أَمَّا الْأَبْرَارُ فَإِنَّهُمْ یَغْتَبِطُونَ بِمَا هُمْ عَلَیْهِ مِنَ الْبِرِّ وَ الصَّلَاحِ وَ یَزْدَادُونَ فِیهِ رَغْبَةً وَ بَصِیرَةً وَ أَمَّا الْفُجَّارُ فَإِنَّهُمْ یَعْرِفُونَ رَأْفَةَ رَبِّهِمْ وَ تَطَوُّلَهُ عَلَیْهِمْ بِالسَّلَامَةِ مِنْ غَیْرِ اسْتِحْقَاقٍ فَیَحُضُّهُمْ ذَلِکَ عَلَى الرَّأْفَةِ بِالنَّاسِ وَ الصَّفْحِ عَمَّنْ أَسَاءَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّ قَائِلًا یَقُولُ إِنَّ هَذِهِ الْآفَاتِ الَّتِی تُصِیبُ النَّاسَ فِی أَمْوَالِهِمْ فَمَا قَوْلُکَ فِیمَا یُبْتَلَوْنَ بِهِ فِی أَبْدَانِهِمْ فَیَکُونُ فِیهِ تَلَفُهُمْ کَمِثْلِ الْحَرَقِ وَ الْغَرَقِ وَ السَّیْلِ وَ الْخَسْفِ فَیُقَالُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ فِی هَذَا أَیْضاً صَلَاحاً لِلصِّنْفَیْنِ جَمِیعاً أَمَّا الْأَبْرَارُ فَلِمَا لَهُمْ فِی مُفَارَقَةِ هَذِهِ الدُّنْیَا مِنَ الرَّاحَة مِنْ تَکَالِیفِهَا وَ النَّجَاةِ مِنْ مَکَارِهِهَا وَ أَمَّا الْفُجَّارُ فَلِمَا لَهُمْ فِی ذَلِکَ مِنْ تَمْحِیصِ أَوْزَارِهِمْ وَ حَبْسِهِمْ عَنِ الِازْدِیَادِ مِنْهَا وَ جُمْلَةُ الْقَوْلِ أَنَّ الْخَالِقَ تَعَالَى ذِکْرُهُ بِحِکْمَتِهِ وَ قُدْرَتِهِ قَدْ یَصْرِفُ هَذِهِ الْأُمُورَ کُلَّهَا إِلَى الْخَیْرِ وَ الْمَنْفَعَةِ فَکَمَا أَنَّهُ إِذَا قَطَعَتِ الرِّیحُ شَجَرَةً أَوْ قَطَعَتْ نَخْلَةً أَخَذَهَا الصَّانِعُ الرَّفِیقُ وَ اسْتَعْمَلَهَا فِی ضُرُوبٍ مِنَ الْمَنَافِعِ فَکَذَلِکَ یَفْعَلُ الْمُدَبِّرُ الْحَکِیمُ فِی الْآفَاتِ الَّتِی تَنْزِلُ بِالنَّاسِ فِی أَبْدَانِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ فَیُصَیِّرُهَا جَمِیعاً إِلَى الْخَیْرِ وَ الْمَنْفَعَةِ فَإِنْ قَالَ وَ لِمَ تَحْدُثُ عَلَى النَّاسِ قِیلَ لَهُ لِکَیْلَا یَرْکَنُوا إِلَى الْمَعَاصِی مِنْ طُولِ السَّلَامَةِ فَیُبَالِغَ الْفَاجِرُ فِی رُکُوبِ الْمَعَاصِی وَ یَفْتُرَ الصَّالِحُ عَنِ الِاجْتِهَادِ فِی الْبِرِّ فَإِنَّ هَذَیْنِ الْأَمْرَیْنِ جَمِیعاً یَغْلِبَانِ عَلَى النَّاسِ فِی حَالِ الْخَفْضِ وَ الدَّعَةِ وَ هَذِهِ الْحَوَادِثُ الَّتِی تَحْدُثُ عَلَیْهِمْ تَرْدَعُهُمْ وَ تُنَبِّهُهُمْ عَلَى مَا فِیهِ رُشْدُهُمْ فَلَوْ خُلُّوا مِنْهَا لَغَلَوْا فِی الطُّغْیَانِ وَ الْمَعْصِیَةِ کَمَا غَلَا النَّاسُ فِی أَوَّلِ الزَّمَانِ حَتَّى وَجَبَ عَلَیْهِمُ الْبَوَارُ بِالطُّوفَانِ وَ تَطْهِیرِ الْأَرْضِ مِنْهُم
