در قیامت از اعضاء و جوارح درباره چه اعمالی سوال میشود؟
باشگاه خبرنگاران/ قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ ? إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولَ?ئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا
و (ای انسان) هرگز آنچه را که بدان علم و اطمینان نداری دنبال مکن که چشم و گوش و دل همه مسئولند.
تفسیر آیه 36 سوره اسراء
حسن‌بن‌هارون گوید: امام صادق (ع) در مورد آیه: «إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ کُلُّ اولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولًا»، به من فرمودند: از گوش درباره آنچه که شنیده و از چشم درباره آنچه که بدان نگاه کرده و از قلب درباره آنچه که بر آن مصمّم گشته، پرسش میشود. ذکر چشم، گوش و دل در آیه شاید از باب نمونه باشد، زیرا در قیامت علاوه بر خود انسان از دست و پا و اعضای دیگر هم سؤال میشود و آن‌ها به سخن آمده اعتراف می‌کنند و ممکن است برای این باشد که انگیزه پیروی از دیگران از طریق دیدن یا شنیدن و یا اندیشه و درک است.
در طول تاریخ، بسیاری از فتنه‌ها و نزاع ها، از قضاوت‌های عجولانه یا حرف‌های بی مدرک ونظریه‌های بدون تحقیق و علم، بروز کرده است. عمل به این آیه، فرد و جامعه را در برابر بسیاری از فریب‌ها و خطا‌ها بیمه می‌کند چرا که خوش بینی بیجا، زودباوری وشایعه پذیری، جامعه را دست خوش ذلّت وتسلیم دشمن می‌کند.
تقلید کورکورانه، پیروی از عادات وخیالات، تبعیّت از نیاکان، باور کردن پیشگویی ها، خواب ها، حدس‌ها و گمان ها، قضاوت بدون علم، گواهی دادن بدون علم، موضع گیری، ستایش یا انتقاد بدون علم، تفسیر و تحلیل و نوشتن و فتوا دادن بدون علم نقل شنیده‌های بی اساس و شایعات، نسبت دادن چیزی به خدا و دین بدون علم، تصمیم در شرایط هیجانی و بحرانی وبدون دلیل وبرهان، تکیه به سوگند‌ها و اشک‌های دروغین دیگران، همه‌ی این‌ها مصداق «لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ» بوده و ممنوع است.
به مقتضای روایات متواتر و معتبر، پیروی از اصول قطعی شرعی (مانند فتوای مجتهد، یا علمی که به اطمینان‌های نزدیک به یقین اطلاق میشود) پیروی از علم است. همچنان که مردم از نسخه پزشک متخصّص و دلسوز، علم پیدا می‌کنند، از فتوای مجتهد جامع الشرایط و متّقی نیز علم به حکم خدا پیدا می‌کنند؛ بنابراین این مرحله از علم کافی است، هر چند علم درجاتی دارد و مراحل عمیق‌تر آن مانند:علم الیقین، حقّ الیقین و عین الیقین می‌باشد.
چنانکه امام صادق (ع) برای متنبّه کردن شخصی که هنگام رفتن به دستشویی، توقّف خود را در آنجا طول می‌داد تا صدای ساز و آواز همسایه را بشنود، این آیه را تلاوت کردند وفرمودند: گوش از شنیده ها، چشم از دیده‌ها ودل از خاطرات مؤاخذه میشود.
پیام‌های آیه 36 سوره اسراء
1-زندگی باید براساس علم واطلاعات صحیح، منطق وبصیرت باشد. «لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ»
2-بازار شایعات را داغ نکنیم و با نقل شنیده‌های بی اساس، آبرو و حقوق افراد را از بین نبریم. «لا تَقْفُ»
3-قرآن بساط ساحران، کاهنان و پیش گویان را که مردم ساده لوح را دور خود جمع می‌کنند، بر هم می‌زند. «لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ»
4-راه شناخت، تنها حس نیست، دل نیز یکی از راه‌های شناخت است. «السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ»
5-در قیامت، از باطن و نیّات هم بازخواست میشود. «الْفُؤادَ»
6-ایمان به قیامت وحسابرسی خداوند، عامل پیدایش تقواست. «کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً»
7-بهره برداری صحیح نکردن از جسم و امکانات، مؤاخذه خواهد داشت. «کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً»
