روایاتی نقل شده که اسپند سحر را برطرف می‌کند و دانه آن شفای هفتاد درد است.

 منطقه گیلان، یکی از گیاهان نام آشنا برای ایرانی?‌ها، اسپند است، اسپند گیاهی است دارای ارتفاعی به طول حدود 30 تا 50 سانتی‌متر با ظاهر بوته مانند، دارای برگ?‌های سبز با تقسیمات باریک و دراز و نامنظم است. گل‌?های آن درشت و دارای کاسبرگ نازک و گلبرگ بزرگ به?رنگ سفید مایل به سبز، میوه آن پوشینه و حاوی دانه‌های متعدد به?رنگ سیاه است.

اسپند در سایر کشورها نیز طرفدار دارد، مردم یونان از اسپند به عنوان قاعده‌آور، کرم‌کش، مسکن و خواب‌آور استفاده می‌کنند. در گذشته در هند برای سفلیس و در آفریقا نیز برای تب از اسپند استفاده می‌کردند، گرچه مصرف خوراکی این گیاه می‌تواند مسموم‌کننده باشد، اما بعضی از افراد محلی در این کشورها هنوز از آن برای درمان آسم، کولیک، تب، سنگ‌های صفراوی، سکسکه، زردی، مالاریا، دردهای عصبی، پارکینسون، افتادگی رحم، روماتیسم و بیماری‌های ادراری تناسلی استفاده می‌کنند.

گیاه اسپند دربردارنده مواد ضد میکروبی از نوع فلاونوئیدها و آلکالوئیدها است که این مواد در بخش‌های مختلف آن (دانه، کالوس و نهال) زیاد یافت می‌شود. از جمله آلکالوئیدهای مهم آن می‌توان به آلکالوئید هارمین، هارمالین، هارمالول و پگانین و آلکالوئیدهای کینازولین اشاره کرد.

اسپند و درمان چشم زخم

برای درک برخی از حقایق و واقعیات، علم و عقل بشری ناتوان است. چشم زخم یکی از این پدیده?هاست که دست کم تا به امروز، عقل و علم بشری نتوانسته آن را اثبات کند هم‌چنان که دلیلی بر ردٌ و نفی آن نیز نیافته است. بو دادن دانه?‌های اسپند در نزد برخی جهت جلوگیری از چشم زخم موثر دانسته شده است.

در مورد اسپند (اسفند) در روایات آمده است که شیاطین را دور مى‏کند، چون ضدعفونى‌کننده خوبى است و در اخبار از عناصر مضر گاهى به شیطان تعبیر شده است. دود آن و خود آن اگر در خانه باشد، باعث محفوظ ماندن خانه و اهل آن از شیاطین است و براى چشم‏زخم بى‏تأثیر نیست.

البته در مفاتیح راجع به دود کردن اسپند مطلبی نیامده ولی روایاتی نقل شده که سحر را برطرف می‌کند و دانه آن شفای هفتاد درد است. گرچه صدور این روایات از معصومین صددرصد ثابت نیست ولی به صرف استبعاد عقلی هم رد آن صحیح نیست. از نظر عقلی چه مانعی دارد که اسپند مصرف دارویی داشته باشد و برای درمان برخی مرض‌ها و دردها مفید باشد و یا این که ریشه و شاخه آن موجب برطرف شدن سحر و جادو باشد .

از حضرت رسول (ص) نقل شده است که فرمودند؛ بر هر یک از برگ و دانه بوته اسفند ملکی موکل است که با آنها هست تا آنکه بپوسد و ریشه?اش و شاخه?اش غم و سحر و چشم بد را برطرف سازد و در دانه?اش شفای هفتاد درد است پس مداومت کنید به اسفند و کندر با دود کردن آنها.

از امام صادق(ع) درباره اسپند و کندر سوال شد پس آن حضرت فرمود؛ هیچ ریشه‌ای از گیاه در زمین نمی‌جنبد و هیچ شاخه‌ای در آسمان بالا نمی‌رود مگر آنکه خداوند فرشته‌ای را ماموریت داده تا آن را به قطعات خرد شده تبدیل کند یا به سرنوشتی که دارد برساند و شیطان (میکروب) از هفتاد خانه‌ای می‌گریزد که در نزدیکی خانه‌ای باشد که در آن اسپند است و شفا از هفتاد بیماری در اسپند است که آسان‌ترین آن خوره است، پس دود کردن اسپند را از یاد نبرید. ولی کندر منتخب و برگزیده پیامبران سابق است و حضرت مریم(ع) از آن، کم گرفت و هیچ دودی سریع‌تر از دود کندر به آسمان بالا نمی‌رود. دود کندر میکروب‌ها را دفع و آفات و بلاها را طرد می‌کند پس دود کردن کندر را از یاد نبرید.

امام على(ع) فرموده است؛ ریشه اسپند، مایه علاج دیوانگى است و شاخه آن، درمان هفتاد و دو نوع بیمارى است.

خواص دارویی اسپند

معمولاً از گیاه اسپند بیشتر به عنوان خوشبوکننده هوا استفاده می‌شود و شکل خوراکی آن کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، چرا که مصرف ناصحیح آن باعث عوارضی چون تشنج، تهوع، سکسکه، ترشح بیش از حد بزاق و تضعیف سیستم اعصاب مرکزی می‌شود.

در طب سنتی از عصاره‌های گیاهی اسپند جهت افزایش ترشح شیر، دفع ترشح شیر، دفع کرم‌های روده، درمان روماتیسم، افزایش قدرت جنسی و نیز به عنوان یک مسکن جهت رفع درد معده بکار می‌رفت.

در تحقیقات آزمایشگاهی از عصاره اسپند جهت از بین بردن میکروب‌ها استفاده شده‌ است. عصاره?‌های حاصل از کالوس خواص ضد میکروبی در برابر میکروب‌هایی نظیر استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیا کولی و کاندیدا آلبیکانس را نشان داده ‌است.

اسپند برای افراد گرم مزاج مضر است و اگر افرادی که مزاج گرم و خشک دارند، حتی مقادیر کمی از آن را بخورند دچار مشکل خواهند شد. لذا باید از استفاده ناآگاهانه از آن خودداری کرد.

منبع:

جام جم آنلاین

دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 6، ص 333، ماده اسفند

بحارالانوار – ج95 ، ص 130

بحار الانوار– ج 59 ، ص 234

بحارالانوار، ح 62، ص 233

منبع:ایسنا