زینب (س) چگونه الگویی مؤثر برای نسل امروز بانوان شد؟

 

 

   

خراسان/  ولادت حضرت زینب (س)، مانند دیگر مناسبت‌های مربوط به خاندان رسالت (ع)، فرصتی بسیار مغتنم برای بازآموزی معارف و آموزه‌های دینی است؛ آن بانوی بزرگوار، در قامت یک الگوی تمام‌عیار برای همه بشریت و به‌ویژه بانوان، صاحب کرامات بسیار و فضایل پرشماری است که نمی‌توان در این مجال مختصر، حتی گوشه‌ای از آن‌ها را واگویه کرد.

در آستانه سالروز ولادت باسعادت حضرت زینب‌کبری (س)، در گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد نظافت، استاد حوزه و معلم اخلاق، از وی خواستیم تا از آن‌چه می‌توان به عنوان توشه‌ای اخلاقی و تربیتی از سیره متعالی حضرت زینب (س)، به‌ویژه برای نسل جوان، ارائه کرد، گزیده‌ای را در اختیار مخاطبان  قرار دهد.
 
آن‌چه در ادامه می‌آید، مشروح سخنان مدیر مدارس علمیه حضرت مهدی (عج) درباره موضوعی است که به آن اشاره کردیم.

یک نکته حائز اهمیت
در ابتدای سخن باید به موضوعی اشاره کنم که مربوط به بحث ما نیست و آن این‌که برگزاری مراسم بزرگداشت ولادت بزرگان دین و اهل‌بیت (ع)، افزون بر ثواب و جایگاهی که در تفکر دینی ما دارد، در ترویج یک الگوی پاک و متعالی و برای گسترش فرهنگ صحیح اسلامی بسیار پراهمیت است. ما معمولاً به صورت سنتی، ایام عزا را بیشتر موردتوجه قرار می‌دهیم و این باعث می‌شود که برخی، به‌ویژه جوانان و نسل جدید، فکر کنند که دین اسلام، فقط دین غم است، دین گریه است و شادی و نشاط در آن راه ندارد؛ در حالی که اصلاً این‌طور نیست. به همین دلیل، باید این ولادت‌ها را با جدیت بیشتری برگزار کنیم.

بستر تربیتی را بشناسیم
اما برگردیم به بحث درباره سیره حضرت زینب (س). این بانوی بزرگوار، دست‌پرورده حضرت زهرا (س) و امیرمؤمنان (ع) است؛ در خانواده خوبی رشد کرده. توجه داشته‌باشید که بستر تربیتی، یعنی خانواده‌ای که طفل در آن پرورش می‌یابد، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت و آینده او دارد. افزون بر والدین، در این خانواده، برادرانی مانند حسنین (ع) و از آن مهم‌تر، وجود مقدس رسول‌خدا (ص) هم، در شکل‌گیری شخصیت حضرت زینب (س) نقش دارند. این روند تربیتی، از وجود گرامی آن بانوی بزرگوار، چنان شخصیتی ساخت که اگر بخواهیم بعد از حضرت فاطمه (س)، الگویی را برای بانوان مسلمان توصیف کنیم، به سراغ حضرت زینب (س) می‌رویم. در برخی روایات، وجود ایشان نزدیک به عصمت معرفی شده‌است؛ امام سجاد (ع) درباره عمه بزرگوارشان فرموده‌اند: «أنتِ بحمدا... عالمة غیر معلمة، فهمة غیر مفهمة»؛ شما به فضل الهی، بانوی عالمی هستید که از کسی چیزی نیاموخته‌است و فهمیده‌ای هستید که کسی به او چیزی را تفهیم نکرده‌است. این روایت نشان می‌دهد که حضرت زینب (س)، علم لدنی داشته و پروردگار مستقیماً به قلب مبارک ایشان، برخی از معارف الهی را افاضه می‌فرموده‌است.

زیبایی در منظر زینب (س)
حضرت زینب (س) مادر شهید بود و رنج بسیاری را در راه خدا تحمل فرمود؛ غم شهادت عزیزانش را دید، گرسنگی و تشنگی فرزندان برادر را در آن سفر پرمحنت مشاهده کرد و رنج اسیری را به جان خرید. اما با این همه، تزلزلی در روحیه‌اش مشاهده نشد؛ حتی وقتی ابن‌زیاد، در کوفه خواست بر زخم حضرت زینب (س) نمک بپاشد و اتفاقات روی‌داده را بلایی معرفی کرد که بر سر وی و خاندان رسالت آمده‌است، دختر بزرگوار امیرمؤمنان (ع) بدون کوچک‌ترین تردیدی فرمود که جز زیبایی ندیده‌است.

همین یک جمله، یعنی جمله مبارک «ما رأیتُ الّا جمیلاً»، کافی است تا بتوانیم به عظمت و بزرگی روح حضرت زینب (س) پی ببریم. اگر در مقام تبیین این جمله باشیم، باید بگوییم که زیبایی دو نوع است؛ یک زیبایی جسمانی و ظاهری و دیگری زیبایی روحانی و معنوی که البته زیبایی جسمانی و ظاهری گذراست و زیبایی روحانی و معنوی همیشه پایدار و جاودانه است. عاشورا و هر آن‌چه از بلا‌ها و سختی‌ها بر خاندان رسالت می‌رود، عامل و باعث جمال روح است؛ کسی که هدف متعالی دارد و مقصدش رسیدن به قرب الهی است، می‌تواند زیبایی‌هایی را ببیند که دیدن آن‌ها برای دیگران ممکن نیست. امیرمؤمنان (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید که در راه خدا، هیچ دردی را حس نمی‌کند و آن‌چه را که خرج می‌شود، غرامت و ضرر نمی‌داند. در جای دیگری می‌فرماید که ما به این دنیا آمده‌ایم تا روح خودمان را ورزیده کنیم، آمده‌ایم از نظر اخلاقی ورزیده شویم و این محنت‌ها و غم‌ها، نقش مهمی در این مسئله دارد. از شهید آوینی جمله زیبایی نقل شده‌است که می‌گوید اگر مقصد پرواز باشد، قفس ویران بهتر است.

نقش یک مربی خوب
برگردیم به بحث خودمان، این‌که حضرت زینب (س) چگونه به این مقامات رسید؟ نقش مهم را عرض کردم که مادر و پدر برعهده دارند؛ اگر انسانی بخواهد درست تربیت شود، اول باید مربی خوب داشته‌باشد و بعد از آن، نیاز به فضای تربیتی مناسب و همنشین خوب هم دارد. حضرت زینب (س) در خانه‌ای زندگی می‌کند که از همه نظر، زمینه یک تربیت صحیح در آن فراهم است. او در خانه‌ای رشد می‌کند که در آن فضایل اخلاقی، در اعلا درجه وجود دارد؛ مادرش، فاطمه زهرا (س) وقتی به نماز شب می‌ایستد و با خدا راز و نیاز می‌کند، مؤمنین و مؤمنات را بر خود مقدم می‌دارد؛ فرهنگ عالی اسلام و آن‌چه پیامبرخدا (ص) به مؤمنان آموزش می‌دهد، به صورت عینی در وجود مقدس حضرت زهرا (س) متبلور است و حضرت زینب (س) آن را می‌بیند. اگر قرار است فرزندانی تربیت کنیم که الگوی حیات زینبی در آن‌ها پیاده شود، باید فضای تربیتی و بستر مناسب را هم برای آن‌ها ایجاد کنیم؛ این الگو، یک الگوی ایده‌آل است. الگویی که در آن بانویی پرورش می‌یابد که می‌تواند این‌چنین استوار در مقابل دشمن ایستادگی کند، ترس به دل راه ندهد و پاسدار حریم ولایت و امامت باشد.

ویژگی مهم، اما فراموش شده
نکته دیگری که در سیره حضرت زینب (س) حائز اهمیت و توجه است، صراحت سخن و استفاده تمام‌عیار آن بانوی بزرگوار از بیان غرّاء و تأثیرگذار است؛ این در همان حالی است که حضرت زینب (س) ستون حیا و عفت و رعایت آموزه‌های اسلامی محسوب می‌شود؛ یعنی که این دو ویژگی، تزاحمی با یکدیگر ندارند. تربیت دختران ما باید به گونه‌ای باشد که هم حیا و عفت را در بهترین حالت آن رعایت کنند و هم زبان گویا و حق‌طلبی داشته‌باشند. متأسفانه ما در میان بانوان متدین و اهل عبادت، افرادی را که چنین باشند و بتوانند از بیان خودشان در راه ترویج معارف دینی به نحو احسن استفاده کنند، زیاد نداریم و به نظرم لازم است که به این مسئله، توجه ویژه داشته‌باشیم.

الگوی ازدواج زینبی
حضرت زینب (س) یک مادر نمونه و الگوست؛ مادر شهید است. او فرزندانی را تربیت کرده که در میدان مبارزه، حق را از باطل بازمی‌شناسند؛ فرزندانی که حاضرند در راه اسلام، جان خودشان را فدا کنند. حضرت زینب (س) یک همسر نمونه هم هست؛ یک الگوی خوب برای دختران جوانی که می‌خواهند ازدواج کنند. آن حضرت، عبدا... بن جعفر را به عنوان همسر برمی‌گزیند و به خواستگاری او پاسخ مثبت می‌دهد؛ چرا؟ چون عبدا... مردی است شهره به سخاوت و صبوری. حضرت زینب (س) برای ازدواج با وی، شرط مادی نمی‌گذارد؛ فقط از عبدا... می‌خواهد که اجازه دهد هر روز برادرش حسین (ع) را ببیند و اگر او قصد سفر کرد، همراه او برود. این‌که در ازدواج معیار‌های مادی نداشته‌باشیم، کلید حل مشکلات امروزی نسل جوان است. چرا باید امر ازدواج آن‌ها به دلیل توجه بیش از حد به مقوله‌های مادی و مالی، این‌قدر به تأخیر بیفتد؟ این نکته‌ای است که باید حتماً به آن توجه ویژه داشته باشیم. در کنار همه مباحثی که مطرح کردم، حضرت زینب (س) اهل عبادت است؛ او حتی نماز شب خود را در شام غریبان ترک نمی‌کند. آن حضرت چنان در عبادات خود به خدا نزدیک است که برادرش، حضرت اباعبدا... (ع) از او می‌خواهد که در نماز شب، دعا در حق برادر را فراموش نکند و همین ایمان راسخ به خداوند است که به حضرت زینب (س) توانایی پایداری، مقاومت و ایثار را درحد اعلای آن می‌بخشد.